Ploutos

Armoede of Rijkdom, werken of geld hebben?
Is de god van het Kapitaal arm en de godin van de Armoede rijk?

Aristophanes schreef in 388 v. Chr.zijn laatste komedie “Ploutos” : de blinde godheid van het kapitaal/ de rijkdom. Ploutos werd ziende geboren en Zeus sloeg hem met blindheid omdat hij alleen edele en goede mensen gelukkig maakte met Rijkdom.
In zijn blijspel “Ploutos” schildert Aristophanes de willekeur, waarmee de god zijn gaven uitdeelt.

Korte inhoud

De bejaarde hoofdpersoon van dit blijspel heet Chremylos. Hij heeft, samen met zij slaaf Karion, een bezoek gebracht aan het heiligdom van Delfi om daar de god om raad te vragen over de toekomst van zijn zoon. Apollo heeft hem geantwoord dat hij de eerste man die hij na zijn vertrek uit de tempel tegenkomt mee naar huis moet nemen. Deze persoon blijkt Ploutos, de blinde armoedig geklede god van het kapitaal, te zijn. Chremylos beloof hem genezing en die zullen ze, samen met enkele anderen, gaan zoeken in de tempel van Asklepios. Voor het zover is, kruist Penia, de godin van de armoede en geldgebrek, hun pad. Zij durft te beweren dat alleen zij de ware weldoenster van de mensheid is: door haar toedoen blijven de mensen aan het werk, terwijl ledigheid des duivels oorkussen is.
Na een felle woordenstrijd wordt deze gevaarlijke vrouw verdreven.

Nadat Kapitaal van zijn blindheid is genezen, maakt hij Chremylos en allen die het verdienen rijk. De gevolgen laten niet op zich wachten. Eerst verschijnt een Eerlijk Man om de god te bedanken en daarna een verachtelijke verklikker die brodeloos is geraakt. Vervolgens doet een oude vrouw haar beklag over het feit dat haar jeugdige minnaar, voor wiens gunsten zij tot dan toe had betaald, geen interesse meer in haar geld toont. Zelfs de god Hermes dient zich aan. Hij maakt melding van de woede van Zeus, die jaloers is geworden op de ‘nieuwe rijken’. Hermes probeert zelf een baantje bij Chremylos te krijgen en mag als keukenhulp werken. Als laatste meldt zich een priester van Zeus. Ook hij geeft er de voorkeur aan om bij Chremylos en Ploutos in dienst te treden, omdat hij als Zeuspriester bij gebrek aan offers de hongerdood dreigt te sterven. Het stuk eindigt met een feeststoet naar de Akropolis, waar Ploutos een plaats achterin het Parthenon zal krijgen. *

Voorstelling in Epidavros 2010

Ter gelegenheid van de grote financiele crisis speelt het Art Theatre Karolos Koun de komedie “Ploutos” als “Rijkdom, Armoede, Triomf’, vertaald en geregisseerd door John Varveris en Diagoras Chronopoulos.
Deze voorstelling over oneerlijke verdeling van geld en sociale ongelijkheid geeft de godin van de armoede een centrale plaats in de komedie en laat zien hoe goed haar argumenten zijn:

Jullie kunnen de zaken niet helder meer zien,
jullie vormen een duo van zwetsers.
Want indien Kapitaal weer gaat zien en hij biedt
aan de mensen een deel van zichzelf aan,
dan zal geen ambacht meer worden verricht
en geen vak zal meer worden beoefend.

Zeg, wie ploegt dan het land, heb je daaraan gedacht?
Of wie oogst nog het graan van Demeter,
als hij net zo goed lui en nalatig kan zijn
en het werk ook kan laten versloffen?

Wil je slapen op een bed? Nou vergeet het dan maar,
want een bed is er niet meer te krijgen.
Geen tapijt op de vloer, want geen mens die dat weeft.
Waarom zou hij? Hij bulkt van de centen.

En bekijk in de stad de politici eens,
die, zolang ze in armoede leven,
alles doen voor het heil van het volk en de staat.
Maar zodra ze de poet binnen hebben,
(door gemeenschapsgelden te klauwen), dan zijn
ze ineens criminelen geworden.*

* Teksten uit de vertaling van Ploutos: “Kapitaal” door Hein L. Van Dolen  ISBN: 9789025302023 ( Athenaeum Polak)

Radio-documentaire “Op zijn Grieks” van Marlous Lazal over deze voorstelling met een interview met Karen: 14 november, 21.04 uur op Radio1 bij Holland Doc
(Het programma heet: “Mijn geest blijft springen”. De eerste 10 minuten zijn gewijd aan “Op zijn Grieks”.)