of hoe versla je interne draken als je een droom hebt?
‘Iets maken uit niets, daar hou ik van’, zei ik een keer tegen een groep. En dat klopt, want ik heb al vaker ideeën tot werkelijkheid gemaakt. Die reis is ‘de reis van de held’ in storytellingtaal met alle obstakels en crises en hulp die er voor nodig zijn om te komen waar je wilt zijn.
Ik denk dat het zo’n tien jaar geleden is dat we ons verlangen, woorden gaven: Ons eigen huis bouwen in de sinaasappelboomgaard van Dimitris in Epidavros. Eerder wilde ik een schooltje bouwen voor de cursussen met studio’s. Maar door de woonbestemming van ons land, veranderde ik het plan in een huis om te wonen en te werken, met een atelier en ruimte voor de cursussen. Het was een spannend perspectief. In 2010 regelden we de vergunningen voor de bouw met hulp van lieve vrienden. Dat was een enorme mijlpaal. We zetten een stuk land in de verkoop en vol verwachting en vertrouwen maakten we plannen voor de nabije toekomst. Ik begon het huis al vorm te geven met stapels woonbladen en knipsels.
Externe en interne draken
En toen brak de crisis uit en hadden we allebei geen werk meer en ons spaargeld verdween naar de supermarkt. Al onze energie ging naar werk zoeken, zowel in Nederland als in Griekenland. We pakten wanhopig alles aan en werkten harder dan ooit om werk te vinden. Ik ging websites maken, we zochten naar een 2e hands vissersboot, wat niet lukte, omdat de EU van die boten af wil en de oude boten voor veel geld opkoopt en vernietigt. Ik verkocht olie en kruiden, hier en daar een training. We konden er net van eten. En intussen stegen de prijzen van voedsel in Griekenland torenhoog. De focus op geld maakte ons nerveus en we werden er moedeloos van. Heel wat externe en interne draken vielen ons aan. Twijfel sloop onze nachtrust binnen. Geloofden we echt dat we het konden waarmaken? Was het niet te ambitieus? Konden we wel genoeg geld verdienen om te bouwen? Vaak kreeg ik smalende lachjes, of medelijdende blikken van collega’s, alsof ik een fantast was zonder realiteitsgevoel. Of opmerkingen als: Waar ben je nú weer mee bezig? Dat deed pijn en het bracht onzekerheid. Was ik gek, onrealistisch, niet gefocust? Toch hebben we doorgezet. Een routebeschrijving had ik niet. Als ik anderen om raad vroeg, zeiden ze: verkoop je huis in Nederland en bouw in Griekenland. Maar ik had geen huis te verkopen.
Angst brengt geen geluk
De angst om geen geld te hebben om samen te wonen of op en neer te vliegen, beheerste mijn leven. Ik werd overspannen en ik begon zelfs mijn vertrouwen te verliezen in mijn hartsverlangen. Dat was het keerpunt, ik had schoon genoeg van overleven, ik wilde weer leven. Ik besloot van de ene op de andere dag om gewoon gelukkig te zijn en te doen waar mijn talenten tot bloei konden komen: talking sticks maken, het onthullen van talenten en verlangens. Verbinding maken met wie je bent en dat delen met anderen. Ik besloot me over te geven aan dat wat er op mijn pad zou komen. Toen begon mijn energie weer te stromen en mijn creativiteit bloeide weer op. Zielsverwante collega’s en opdrachtgevers die in mij geloofden, gaven me weer mooie opdrachten. Dat was precies de hulp die ik op dat moment nodig had en het gaf me weer vertrouwen.
Waar gaat het nu eigenlijk over?
Het ging natuurlijk niet om een huis, maar om de plek waar we van houden, midden in de natuur, waar we samen kunnen werken en wonen. Het gaat om een gelukkig gevoel, het gaat over samen zijn, het gaat over delen, over verbinding voelen, het gaat erover dat ik mijn eigen leven vorm geef en me niet laat leven.
Mijn dierbaren kenden mijn verhaal en onze pogingen en doorzettingsvermogen om ons leven vorm te geven. Dat bracht hen ertoe om ook hulp te bieden. Dat was de doorbraak. We trouwden en begonnen een jaar geleden ( midden in de grote crisis) aan de bouw van ons huis in Griekenland. In de ergste storm haalden wij de vis binnen en zonder vissersboot. Nu wonen we in ons huis, dat we zelf gebouwd hebben in de sinaasappelboomgaard met al onze katten om ons heen. Een grote houten tafel en het atelier wachten op de cursisten, want volgend jaar ontvang ik ze hier op ons eigen land. Ik kijk uit op de zee, de bergen, de sinaasappelbomen en de lucht, terwijl ik dit schrijf.
Ik ben gelukkig dat ik deze reis heb mogen maken en dat het gelukt is. Ik heb geleerd dat ik niet gek ben en dat ik me niet meer gek laat maken door externe draken. Ik heb geleerd dat angst nog meer angst oproept en dat geluk nog meer geluk oproept. Ik heb geleerd dat externe draken een metafoor zijn voor interne draken. Ik geloofde in mijzelf en dat was ik bijna kwijtgeraakt. Alleen ík weet waar mijn hart naar uitgaat. Alleen ík ken mijn waarheid.
Ik dank alle lieve familie, vrienden en collega’s die mij ondersteund hebben en hulp geboden en in ons geloofd hebben. De volgende reis is alweer begonnen, maar daarover een volgende keer.
Reacties
Graag. Als je een reactie plaatst, let dan even op de captcha onderaan. Je moet het juiste plaatje plaatsen van links naar rechts. Anders krijg je een foutmelding:Wrong image solutions. Dat heb ik al van enkele mensen vernomen. Dus reageer als je zin hebt.
De invloed van de mediterrane tijd op het creatieve proces.
In Epidavros zitten er zoveel meer uren in een dag om te werken en ook te lanterfanten.
De tijd bestaat niet, alleen de baan van de zon.
Om zes uur ‘smorgens zijn de cicaden nog niet wakker, maar ik wel. Ik ontwaak met het kinderlijke plezier om in de frisse ochtend buiten in mijn atelier te gaan schrijven. Meestal heeft zich dan ook een ideetje in mijn hoofd genesteld, dat dringend beschreven moet worden. Mijn katten verzamelen zich gezellig rondom me, terwijl de rest van de wereld nog slaapt. Het geluid van een verre tractor kondigt ander leven aan, de zon komt prikt voorzichtig door de bomen. De dag houdt een belofte in, alles is nog mogelijk. Ik houd van die ochtenduren in mijn atelier in Epidavros, waarin ik geconcentreerd aan één ding kan werken. Als de zon net boven het schiereiland Methana uitkomt ga ik zwemmen en even luieren langs het strand en stenen en veren zoeken. Het is stil aan het strand, de zee is nog koel, de zon staat nog laag en als ik geluk heb lopen er nog meeuwen op het strand. Het is fijn om het werk even te laten liggen en in die ochtendstilte te bewegen in het water. Juist dan komen de betere ideeën bovendrijven, de verbeteringen, de aanvullingen, verandert er iets van richting. Hoe heerlijk is het dan dat ik, voor de zon mij van mijn werkplek wegbrandt, nog ruim de tijd heb om dat allemaal uit te werken. De zon bepaalt mijn ritme, niet de klok.
Het is alsof er daar in de Griekse zomer meer uren in een dag zitten. Ik slaap meer, ik luier meer, ik zwem iedere dag, ik kook uitgebreider, ik heb tijd voor praatjes op straat en toch verzet ik meer werk voor mijn projecten dan in Nederland. De ontspannen sfeer maakt dat ik beter luister naar mijn ingevingen, dat ik ze lekker kan laten opwarmen in de zon tot ze rijp zijn. Een verhaal is makkelijker geboren en de kwaliteit is hoger, omdat ik me beter kan concentreren. Er zijn minder telefoontjes, minder mails, die beantwoord moeten worden, ik laat me niet afleiden door alle prachtige filmpjes en artikelen, die door mijn internet vrienden aangeraden worden. De to-do lijstje hoeven niet geschreven te worden, want mijn ritme is iedere dag bijna hetzelfde. Het gevoel van moeten is ver weg. Ik heb geen of weinig afspraken met anderen. Dat geeft rust in het hoofd.
Natuurlijk zijn er ook van die ochtenden dat ik niet op gang kom en maar wat speel met de katten, twintig keer opnieuw begin, de afwas ga doen, nauwkeurig mieren en cicaden bestudeer, maar altijd is er daarna een moment waarop het weer gaat stromen. De incubatietijd van een nieuwe geboorte.
In Epidavros spring ik met een gevoel voor avontuur ‘smorgens vroeg uit mijn bed, ook al heb ik de avond tevoren nog tot laat van de frisse avond genoten. ‘sMiddags tijdens de hete uren slaap ik wel weer om daarna aan de tweede dag te beginnen. De zon is achter het huis verdwenen en mijn atelier lonkt. Stenen en cement, nieuwe ontwerpen maken, verven, tegels gieten. Om deze tijd hoor ik overal kinderstemmen, het is speeltijd. Mozaïek maken vraagt een andere concentratie dan schrijven en lawaai en kindergegil storen me dan niet. De namiddag duurt in Griekenland tot het donker wordt. Dat geeft een gevoel van zeeën van tijd, alsof er meer uren in de dag zitten.
Creativiteit heeft concentratie nodig en lanterfanten. Het werk dat achter de schermen van het bewuste ik gedaan wordt, komt er dan plotseling uit als de aandacht gericht wordt. Dat werkt zo als ik aan een boekje schrijf, een workshopprogramma ontwerp, een theatervoorstelling vormgeef, een talking stick of mozaïek maak.
Dus wat is optimaal voor een creatief proces?
* Weg uit de hectiek, ergens anders heen.
* Een regelmatig ritme en het ritme van de natuur.
* De agenda is leeg, geen afspraken met anderen.
* Een inspirerende plek, het liefste buiten of met een ruim uitzicht.
* Iedere paar uur even iets anders doen wat geen hoofdinspanning vergt, zoals zwemmen, wandelen, boodschappen doen, in de tuin werken, huishoudelijk werk.
* Internet, telefoon en televisie beperken tot een minimum.
* Luieren, mijmeren, lanterfanten.
* Genieten van het proces.
Hier begint de reis. De start van een nieuw avontuur.
Hoe begin jij jouw avontuur? Hoe zorg jij ervoor dat je ruimte en concentratie creëert voor jouw avontuur?
Een prachtig liedje over de liefde dat alle Grieken kennen en meezingen met Giorgos Dalaras.
Σ’ αγαπώ
σ’ αγαπώ γιατί είσαι ωραία
σ’ αγαπώ γιατί είσαι ωραία
σ’ αγαπώ γιατί είσαι εσύ
Αγαπώ
αγαπώ κι όλο τον κόσμο
αγαπώ κι όλο τον κόσμο
γιατί ζεις κι εσύ μαζί
Το παρα
το παράθυρο κλεισμένο
το παράθυρο κλεισμένο
το παράθυρο κλειστό
Άνοιξε
άνοιξε το ένα φύλλο
άνοιξε το ένα φύλλο
την εικόνα σου να δω
Ik heb je lief
ik heb je lief want je bent mooi
ik heb je lief want je bent mooi
ik heb je lief want je bent jij
Ik heb heel
ik heb heel de wereld lief
ik heb heel de wereld lief
omdat jij mee leeft
Je venster
je gesloten venster
je gesloten venster
je dichte venster
Maak het open
maak het ene raam open
maak het ene raam open
zodat ik je beeld kan zien.
Ik sprak nog nauwelijks een woord Grieks, maar dit liedje zong ik 25 jaar geleden al mee met de boeren en vissers uit het dorp.
Ik wist toen niet wat ik zong, maar ik voelde het wel. Nu ik de taal ken en begrijp, wordt het alleen maar mooier.
Meer over Griekenland en onze workshops in Epidavros: www.karidies.com
In een opwelling was ik naar Griekenland vertrokken op 15 augustus 1986. Onbekend met het feit dat ik op een grootse feestdag arriveerde, zat ik in een volle bus naar mijn bestemming. Totaal onvoorbereid, zonder taal- en reisgids. Deze plotselinge ingeving maakte dat ik ontvankelijk was voor wat de reis mij bracht. Naast mij in de bus zat een acteur en ik werkte in die dagen ook als actrice en regisseur. Dat was het begin van de reis naar mijn nieuwe leven. De acteur bleek de broer van de vriend van mijn vriendin te zijn, naar wie ik op weg was. Hij vertelde mij over het Griekse theater en Epidavros.
Zo kwam het dat ik verder reisde en op 22 augustus 1986 mijn eerste voorstelling in het theater van Epidavros zag: ‘Nefelis’ (De wolken) van Aristophanes van het Nationale theater van het Noorden uit Thessaloniki. Twee keer bezocht ik de voorstelling en overdag nogmaals het theater, zo zeer was ik onder de indruk en tot tranen toe geroerd door deze plek. Ik was gelouterd, er had katharsis* plaatsgevonden.
‘s Nachts in de disco van Epidavros danste ik met alle acteurs, met wie ik geen woord kon wisselen, intuïtief en woordeloos.
Een Griekse taal-cursiste zie eens tegen me, toen ik haar heel uitgebreid mijn verhaal vertelde over mijn aankomst in Epidavros: ‘Karen, je zei overal ‘JA’ tegen, die ontvankelijkheid maakte dat je jouw pad vond en de weg bereidt voor anderen’
Vele gidsen hebben me hier gebracht: mijn vriendin, de acteur, een jongen die me een lift gaf en me mijn eerste kamer wees, de disco-eigenaar die me in contact met de acteurs bracht.
Ja, ik zei: ‘ ja’, tegen al die nieuwe ervaringen. Dank, ik bedank allen, dat ze toen mijn gids waren en dat ik mijn bestemming gevonden heb.
Gebleven
De kamer die ik huurde voor mijn verblijf toen, heb ik vele jaren bewoond en ik werd deel van de familie. Ik voelde me thuis, opgenomen in het Griekse boeren- en vissersdorp. Ik leerde de taal en kwam iedere zomer terug en al snel ook in de andere vakanties.
Ik huurde mijn eigen studio en gaf theatercursussen, later groeide dat uit tot een Cultureel Centrum. Het verlangen om er te gaan wonen groeide gestaag met de jaren. Ik ontmoette mijn huidige (Griekse) partner en we wonen nu vele jaren samen in een klein huisje met een grote tuin, vijftien katten en mijn geweldige atelier, waar ik mozaïektegels maak met de stenen die ik aan het strand vind.
Zodra we een stuk van onze sinaasappelboomgaard met bouwvergunningen hebben verkocht, komt onze droom uit, om ons eigen huis te bouwen.
Natuur
Het boerenleven in een eenvoudig dorp bevalt me goed. Ons leven volgt de natuur en het klimaat. We eten onze eigen verbouwde vruchten en groenten. We onderhouden een levendige ruilhandel met vrienden en buren. De één heeft vis, de ander citroenen. We geven wat wij hebben en zij geven wat zij hebben. De natuur geeft ons ook in overvloed. In de winter plukken we wilde groenten in de bergen, maken we olijfolie van onze olijven en in het voorjaar schenken de bergen ons alle kruiden voor de geurige Griekse recepten. In de zomer hangen onze bomen zwaar van de mandarijnen, sinaasappels en citroenen.
In Epidavros met mijn voeten in de zware rode klei is het niet moeilijk om naar mijn gevoel te luisteren en te weten waar ik thuis ben. De rust en de aandacht voor het leven geven me het gevoel dat ik leef en niet geleefd word, zoals me in Nederland vaak overkomt. Hier gaat alles langzaam. Ik kan het leven bijhouden, het rent me niet voorbij.
Epidavros
Epidavros is van oudsher een heilige plaats waar genezing gevonden werd voor allerhande kwalen.
De god en geneesheer Asklepios voerde de scepter in het heiligdom.
Ik vind hier genezing van stress, van streven naar geld en status, van carrièreplanning, van timemanagement, van files, van alles wat gisteren af had moeten zijn, van moeten, van een overheersende rationele instelling.
Ik vond hier mijn kunstenaar terug, ik vond de helende kracht van natuur en cultuur. Ik vond de verbinding van vandaag met de wijsheid van de antieke historie. Ik vond rust en inspiratie in de eenvoud van het boerenleven. Ik vond de filosofie en de mythologie en niet in de laatste plaats mijn intuïtie, die mij JA laat zeggen tegen al wat goed voor mij en mijn omgeving is.
Theater
Inmiddels heb ik wel honderd voorstellingen in het theater van Epidavros gezien en er zelf zo’n vijftien geregisseerd met de spelers die uit Nederland kwamen om door mij in de mysteriën van de Griekse tragedies ingewijd te worden. Griekse mythologie en Griekse tragedies in het bijzonder hebben mijn hart gestolen en ze verrassen me telkens weer met hun prachtige poëzie en nog altijd ware teksten.
De reis naar mijn bestemming begon met de Griekse komedie ‘De wolken’ van Aristophanes, de eerste voorstelling die ik het theater zag, over de strijd tussen de oude en de moderne opvoeding.
Als laatste laat ik hier Aristophanes aan het woord met de hoofdpersoon uit de wolken ‘Strepsiades’, die tegen zijn zoon zegt:
‘Bedenk dat alle schulden straks
terugvallen – alle!- op jouw eigen hoofd.
O, had die koppelaarster, die mij aan
jouw moeder heeft geholpen, nooit geleefd!
Ik had een heerlijk plattelandsbestaan,
vuil, bezemloos, een slaapplaats waar ik wou
en bijen, schapen en olijvenkoek
volop. Toen trouwde ik vanaf het land
die stedemaagd en nicht van Megakles,
een trotse luxueuze Bonnetrien.
Daar lag ik naast haar aan het trouwdiner
riekend naar most en vijgen, wol en vet,
maar zij naar mirre, krokus, zwoel gedoe
en copuleuse lekkernij.’
*Bij Aristoteles staat Katharsis (reiniging) voor fysieke, emotionele, religieuze en mentale reiniging.
