Archaia Epidavros is een vriendelijk vissersdorp met 2 grote baaien aan de Saronische golf in de provincie Argolida op de Peloponnesos. Op de foto hiernaast zie je de noordelijke baai, met de haven, de kerk en gezellige restaurants en terrassen. Verderop in zee ligt het schiereiland Methana.
Epidavros heeft vele strandjes met zand of kleine kiezels en het is altijd groen door de olijf-, sinaasappel- en pijnbomen.
Het is een heerlijke vakantieplaats en zeer geschikt als uitvalsbasis om de hele streek met antieke bezienswaardigheden als Mycene, Korinthe, Nemea, Tiryns en Argos te ontdekken.
Voor sommigen, die er ooit kwamen en nooit meer weggingen is dit een magische plek, zoals Melina Mercouri zei: ‘Daar, daar is mijn ziel’.
Dit dorp heeft een oude historie en was in Myceense tijd een grote stad, waarvan nog de ruïnes van koepelgraven en tempels te zien zijn. Het best bewaarde monument is het kleine theater uit de 4e eeuw voor Chr. dat tegen een helling van het eiland aangevleid ligt. Hier kun je in juli concerten bijwonen. Lokale producten als olijfolie, honing, vele kruiden en pasta’s kunt u kopen op de boerenmarkt, ieder weekend in juli.
Theater
Het theater van Epidavros ligt op 14 km. afstand bij het naburige dorp Ligourio en maakte vroeger met het Asklepiosheiligdom deel uit van de stad Epidavros.
In juli en augustus zijn er theatervoorstellingen in het grote en kleine theater van Epidavros.
Als een lachende Engel ligt ze in de diepte, haar vleugels wijd gespreid naar het noorden en zuiden. “Welkom” zegt ze, “kom naar beneden”.
Aaaaah Epidavros, zoals de Epidavrianen de afkorting A. Epidavros voor Archaia Epidavros op de bewegwijzering gelukzalig uitspreken.
Aaaaah Epidavros betekent; heerlijk,vetrouwd, thuis.
Haar brede lach omhelst de Saronische golf, haar hoofd is de Akropolis, die werd bewaakt door Athene, Asklepios, Apollo en Afrodite.
Artemis kijkt onafhankelijk toe vanaf de berg aan vaste wal, de jageres van het woud. Hera heeft haar eigenwijze, koninklijke plaats ingenomen op de heuvel bij de haven. Haar zie je meteen bij aankomst uit zee. Zij heeft status, de moeder, die waakt over de huiselijke haard en patrones van het hele gebied is.
AAAAAH Epidavros wordt nog steeds door de Goden bewaakt. Onbewust, onvermoeibaar en eeuwig houden ze de wacht en brengen geluk en blijdschap in het hart.
AAAAAH Epidavros, zo roep ik de met vreugde de Goden aan als ik thuiskom.
Met weemoed groet ik hen, Aaaaah Epidavros, als ik weer vertrek.
Tot gauw.
Stephen Covey schreef een heel interessant boek over synergie creëren. ‘Het derde alternatief’.
Ik herken veel van zijn ideeën in het maken van een voorstelling. Ik regisseerde 15 jaar lang Griekse tragedies.
Synergie is als het geheel groter is dan de som der delen. Synergie is samenwerking op het hoogste niveau.
Deze acteurs zingen improviserend aan het begin van de voorstelling.
Theatervoorstelling
In Epidavros ontving ik elke zomer een groep amateurtoneelspelers, die elkaar niet kenden en met hen samen maakte ik een voorstelling van een Griekse tragedie in twee weken.
Ik bouwde de voorstelling al improviserend op. We begonnen blanco en hadden geen enkel idee hoe de voorstelling er uit zou gaan zien. Alle ideeën en creatieve invallen van de acteurs mochten bestaan. We onderzochten alle mogelijkheden. Al repeterend werden sommige ideeën verder gevoed en andere vielen als vanzelf af. Het was een organisch proces. Ideeën is hier eigenlijk niet een goed woord, omdat het refereert aan denken en praten. Wij onderzochten al spelend, en daardoor zijn het eerder acties en vondsten die bijna als vanzelf tevoorschijn kwamen, omdat bij acteren ook intuïtie een grote rol speelt.
Natuurlijk creëerde ik eerst een setting van veiligheid en vertrouwen, waarin alles mocht en niemand afgevallen werd. Op die manier onderzochten we alle verschillende invalshoeken die de acteurs in brachten, gestimuleerd door de opdrachten en vragen van de regisseur. Het werkte stimulerend op de creativiteit, omdat alle acteurs elkaar inspireerden tot grotere hoogten. Ze speelden en deden dingen die ze van zichzelf niet verwacht hadden. Het eindresultaat werd daardoor gedragen door iedereen en was veel groter dan de som der delen.
Mijn rol als regisseur was vooral faciliterend. Ik zorgde voor de veiligheid, bood hen de juiste oefeningen aan om te leren, gaf feedback, bewaakte het proces, hakte daar waar nodig knopen door, ondersteunde de acteurs, stimuleerde ze om verhalen te vertellen en gaf hun de setting om te kunnen groeien en bloeien.
Welke ingrediënten zorgden er nu voor dat we die piramide konden bouwen?
* Een sensitieve kennismaking, waarin ieder elkaar goed leerde kennen en ook gevoelsmatig op elkaar kon reageren tijdens het spel. Dat vergt luisteren, kijken, voelen, accepteren, verbinding maken. Zorg dat je meer van elkaar te weten komt. Hoe beter je de ander kent hoe minder je geneigd bent om te oordelen.
* Empathie voor elkaar. Als je toneel speelt moet je uit je comfortzone komen. Iedere acteur heeft telkens weer drempels te slechten. Door elkaar te helpen ontstaat er veiligheid en meer durf om innerlijke grenzen te overschrijden.
* Geen oordelen vormen. Alle ideeën, intuïtie en gevoel, mag er zijn. Alles heeft waarde en iedereen heeft recht op zijn verhaal.
* Loslaten. Kiezen voor het grotere geheel. Soms vindt jouw idee geen voedingsbodem, of werkt het niet voor het hogere doel, in dit geval de voorstelling. Dat betekent niet dat het een slecht idee is, alleen op dat moment brengt het je niet dichter bij je doel. Loslaten van het idee en verder gaan met andere invalshoeken die vruchtbaarder blijken voor dit doel is dan noodzakelijk. Kill your darlings heet dat ook wel. Koester die ideeën en bewaar ze. Ze zullen op een ander moment of voor een ander doel wel vruchtbaar blijken. In mijn werkwijze is het niet belangrijk wie met welk idee komt, of wie de eerste stap naar een invulling van het spel heeft gezet. Omdat we samenwerken is alles wat er boven komt borrelen, of zichtbaar wordt op de scene de uitkomst van de samenwerking. Alles komt voort uit de inspiratie die we elkaar geven.
* Durf te leren. Durf te falen. Niemand is perfect en het is een kracht om te durven leren. Tijdens het repetitieproces lachen we heel wat af, vooral als er iets fout gaat. Iemand die op een geheel verkeerd moment opkomt en zijn tekst geeft, die dan nergens op slaat, maakt de hele groep wakker. Die overgang wordt een heel bewust geleefd moment in de voorstelling.
* Stapelen. Elkaar aanvullen, je laten inspireren door de ander. Dat brengt een stroom op gang die zo krachtig is, dat er invullingen ontstaan die je nooit verwacht had. Dat maakt dat één + één drie is.
* Euforie. Als de voorstelling klaar is, voelt iedereen opwinding, euforie, een gevoel van grote saamhorigheid en blijheid. Het is gelukt. Van tevoren hadden we geen idee wat eruit zou komen. We stapten volkomen open in het proces. En nu hebben we samen iets heel moois gemaakt. Dat geeft een enorme voldoening.
* Applaus. Acteurs krijgen applaus na de voorstelling van de toeschouwers. Dat is de manier waarop toeschouwers hun waardering geven, een compliment geven aan het creatieve werk dat de acteurs hebben geleverd, aan de schoonheid die hun gezamenlijke inspanning heeft opgeleverd.
Geef een team ook applaus voor hun synergetische samenwerking. Dat stimuleert om door te gaan. Dat geeft aan dat ze succes hebben en hun werk bovenmatig goed gedaan.
Teams
Ook in een team kunnen deze stappen gezet worden, al is de werkwijze misschien niet zo speels als bij het maken van een voorstelling. Toch pleit ik voor een creatieve aanpak met tekeningen, plaatjes, voorbeelden, verhalen om het gehele potentieel te gebruiken. Het verbindt de kwaliteiten van de linker- en de rechterhersenhelft.
Toi, toi, toi.
Oefeningen, werkvormen en literatuur
Luisteroefening
Omdat synergie begint met luisteren beveel ik deze oefening aan: Eén en al oor is een oefening om onbevooroordeeld te luisteren naar de ander, zonder onderbrekingen en zonder vragen te stellen.
Workshop synergetisch teamwork
Wil jij werkvormen leren die synergie aanwakkeren, kom dan naar de workshop op 13 oktober, waarin Karen haar ervaring van het werken met acteurs deelt met jou. Deze werkvormen heeft ze zelf al vele keren met succes ingezet om synergie in teams te creëren. Workshop synergetisch teamwork op 13 oktober in Utrecht.
Talking stick
De talking stick is een uitstekend en heel krachtig middel voor communicatie. Met de talkingstickmethode wordt er echt geluisterd en heeft iedereen de gelegenheid om zich helemaal uit te spreken. Het biedt veiligheid en bevordert empathie.
Lees meer over de talking stick en de workshops die ik aan teams geef.
Literatuur
Het derde alternatief vertelt ons het principe van creatieve samenwerking. Synergie is het natuurlijke principe dat het geheel groter is dan de som der delen.
Stephen Covey leert ons in ‘ Het 3de alternatief ‘ dat er meer mogelijk is dan ‘jouw manier of mijn manier’. Hij bouwt daarbij voort op het in ‘De zeven eigenschappen’ geïntroduceerde concept van synergie. Als synergie serieus wordt nagestreefd – en Covey geeft in dit boek talloze voorbeelden van hoe dat kan, op kleine en grote schaal – zijn er grote en grootse doorbraken mogelijk. Alles begint met een open, accepterende houding ten aanzien van de ander en het op waarde schatten van diens opvattingen.
Video van één van de Griekse tragedie die we in Epidavros maakten. ( Ook beelden van het dorp en de Griekse taalles)
Vanaf 01:00 tot 01:42 zie je een stukje waarin de acteurs samen improviserend geluid maken en de lach na de gemaakte fout.
In een opwelling was ik naar Griekenland vertrokken op 15 augustus 1986. Onbekend met het feit dat ik op een grootse feestdag arriveerde, zat ik in een volle bus naar mijn bestemming. Totaal onvoorbereid, zonder taal- en reisgids. Deze plotselinge ingeving maakte dat ik ontvankelijk was voor wat de reis mij bracht. Naast mij in de bus zat een acteur en ik werkte in die dagen ook als actrice en regisseur. Dat was het begin van de reis naar mijn nieuwe leven. De acteur bleek de broer van de vriend van mijn vriendin te zijn, naar wie ik op weg was. Hij vertelde mij over het Griekse theater en Epidavros.
Zo kwam het dat ik verder reisde en op 22 augustus 1986 mijn eerste voorstelling in het theater van Epidavros zag: ‘Nefelis’ (De wolken) van Aristophanes van het Nationale theater van het Noorden uit Thessaloniki. Twee keer bezocht ik de voorstelling en overdag nogmaals het theater, zo zeer was ik onder de indruk en tot tranen toe geroerd door deze plek. Ik was gelouterd, er had katharsis* plaatsgevonden.
‘s Nachts in de disco van Epidavros danste ik met alle acteurs, met wie ik geen woord kon wisselen, intuïtief en woordeloos.
Een Griekse taal-cursiste zie eens tegen me, toen ik haar heel uitgebreid mijn verhaal vertelde over mijn aankomst in Epidavros: ‘Karen, je zei overal ‘JA’ tegen, die ontvankelijkheid maakte dat je jouw pad vond en de weg bereidt voor anderen’
Vele gidsen hebben me hier gebracht: mijn vriendin, de acteur, een jongen die me een lift gaf en me mijn eerste kamer wees, de disco-eigenaar die me in contact met de acteurs bracht.
Ja, ik zei: ‘ ja’, tegen al die nieuwe ervaringen. Dank, ik bedank allen, dat ze toen mijn gids waren en dat ik mijn bestemming gevonden heb.
Gebleven
De kamer die ik huurde voor mijn verblijf toen, heb ik vele jaren bewoond en ik werd deel van de familie. Ik voelde me thuis, opgenomen in het Griekse boeren- en vissersdorp. Ik leerde de taal en kwam iedere zomer terug en al snel ook in de andere vakanties.
Ik huurde mijn eigen studio en gaf theatercursussen, later groeide dat uit tot een Cultureel Centrum. Het verlangen om er te gaan wonen groeide gestaag met de jaren. Ik ontmoette mijn huidige (Griekse) partner en we wonen nu vele jaren samen in een klein huisje met een grote tuin, vijftien katten en mijn geweldige atelier, waar ik mozaïektegels maak met de stenen die ik aan het strand vind.
Zodra we een stuk van onze sinaasappelboomgaard met bouwvergunningen hebben verkocht, komt onze droom uit, om ons eigen huis te bouwen.
Natuur
Het boerenleven in een eenvoudig dorp bevalt me goed. Ons leven volgt de natuur en het klimaat. We eten onze eigen verbouwde vruchten en groenten. We onderhouden een levendige ruilhandel met vrienden en buren. De één heeft vis, de ander citroenen. We geven wat wij hebben en zij geven wat zij hebben. De natuur geeft ons ook in overvloed. In de winter plukken we wilde groenten in de bergen, maken we olijfolie van onze olijven en in het voorjaar schenken de bergen ons alle kruiden voor de geurige Griekse recepten. In de zomer hangen onze bomen zwaar van de mandarijnen, sinaasappels en citroenen.
In Epidavros met mijn voeten in de zware rode klei is het niet moeilijk om naar mijn gevoel te luisteren en te weten waar ik thuis ben. De rust en de aandacht voor het leven geven me het gevoel dat ik leef en niet geleefd word, zoals me in Nederland vaak overkomt. Hier gaat alles langzaam. Ik kan het leven bijhouden, het rent me niet voorbij.
Epidavros
Epidavros is van oudsher een heilige plaats waar genezing gevonden werd voor allerhande kwalen.
De god en geneesheer Asklepios voerde de scepter in het heiligdom.
Ik vind hier genezing van stress, van streven naar geld en status, van carrièreplanning, van timemanagement, van files, van alles wat gisteren af had moeten zijn, van moeten, van een overheersende rationele instelling.
Ik vond hier mijn kunstenaar terug, ik vond de helende kracht van natuur en cultuur. Ik vond de verbinding van vandaag met de wijsheid van de antieke historie. Ik vond rust en inspiratie in de eenvoud van het boerenleven. Ik vond de filosofie en de mythologie en niet in de laatste plaats mijn intuïtie, die mij JA laat zeggen tegen al wat goed voor mij en mijn omgeving is.
Theater
Inmiddels heb ik wel honderd voorstellingen in het theater van Epidavros gezien en er zelf zo’n vijftien geregisseerd met de spelers die uit Nederland kwamen om door mij in de mysteriën van de Griekse tragedies ingewijd te worden. Griekse mythologie en Griekse tragedies in het bijzonder hebben mijn hart gestolen en ze verrassen me telkens weer met hun prachtige poëzie en nog altijd ware teksten.
De reis naar mijn bestemming begon met de Griekse komedie ‘De wolken’ van Aristophanes, de eerste voorstelling die ik het theater zag, over de strijd tussen de oude en de moderne opvoeding.
Als laatste laat ik hier Aristophanes aan het woord met de hoofdpersoon uit de wolken ‘Strepsiades’, die tegen zijn zoon zegt:
‘Bedenk dat alle schulden straks
terugvallen – alle!- op jouw eigen hoofd.
O, had die koppelaarster, die mij aan
jouw moeder heeft geholpen, nooit geleefd!
Ik had een heerlijk plattelandsbestaan,
vuil, bezemloos, een slaapplaats waar ik wou
en bijen, schapen en olijvenkoek
volop. Toen trouwde ik vanaf het land
die stedemaagd en nicht van Megakles,
een trotse luxueuze Bonnetrien.
Daar lag ik naast haar aan het trouwdiner
riekend naar most en vijgen, wol en vet,
maar zij naar mirre, krokus, zwoel gedoe
en copuleuse lekkernij.’
*Bij Aristoteles staat Katharsis (reiniging) voor fysieke, emotionele, religieuze en mentale reiniging.
Door de voorstelling van Shakespeare’s Richard III, in Epidavros gisteravond ontdekte ik weer de macht van de tweede persoon, van de volgeling om een doel te bereiken.
Richard heeft een hels plan, hij wil ten koste van alles koning van Engeland worden. Hij schroomt niet om te liegen, te bedriegen, te moorden en te vleien. Maar alleen zou het hem nooit gelukt zijn.
Het lukt hem alleen door medestanders te vinden die even vals als hij zijn en naar macht lonken.
De hertog van Buckingham en daarna vele andere volgers helpen hem op de troon en worden door Richard meteen weer vermoord als hij ze niet meer nodig heeft. Dat maakt ook dat hij uiteindelijk verliest. Hij heeft geen volgelingen meer, hij staat alleen.
Het zijn de volgelingen die hem macht geven en hem tot koning maken. In dit geval duivels en moorddadig, maar ook toepasbaar op eenvoudiger zaken, zoals een idee verspreiden of een bedrijf op de kaart zetten.
Geef je volgelingen wat ze willen, behandel ze als gelijken en zij maken je groot.
Op een hele onschuldige en mooie manier geeft het onderstaande filmpje weer hoe de eerste en de tweede volger op een zonnige middag een hele menigte aan het dansen krijgen.
Oorlog mijne heren? Dan gaan de dames niet meer van bil. ‘Dat is de keiharde werkelijkheid in Lysistrata, Aristofanes’ komedie uit 411 voor Christus. Acteurs uit 58 landen verenigden zich op 3-3-2003 in een wereldomspannende leesvoorstelling’.(Volkskrant 3-3-2003, lees het hele artikel op Vk.nl dossier )
Theatraal protest tegen de oorlog in Irak. Vandaag, 3 maart, precies 8 jaar geleden.
‘Op initiatief van de New Yorkse actrice Katryn Blume is Lysistrata op 3-3-2003 in 1009 steden en 56 landen door theatermakers opgevoerd. In Utrecht werd dit idee door de Utrechtse theatermaakster Karen de Vries ten uitvoer gebracht. De Irakese dichter Ali Al-Bazzaz droeg voor de voorstelling zijn gedicht ‘Een land als circels’ voor en ter afsluiting ‘Trossen voor jou’. De vrouwen in deze oude Griekse komedie weigeren elke vorm van sex, zolang hun mannen hun oorlogszucht niet laten varen. Een heuse theatrale betoging, maar dan zonder spandoeken’. (Utrechts nieuwsblad 4-3-2003)
‘Met de voorstellingen willen de deelnemers aan de Amerikaanse regering duidelijk maken hoe groot en breed het verzet tegen de voorgenomen preventieve oorlog tegen Irak is’. ( NRC 27-2-2003) Heeft Laura Bush haar slaapkamerdeur al op slot gedaan?Van New York en Buenos Aires tot Singapore, Athene en Utrecht. Nog nooit heeft de internationale theaterwereld zo massaal zijn stem laten horen. Luister naar de radiouitzending aan dit project gewijd: Geen sex, geen oorlog? (RVU, ecucatieve omroep)
Saamhorigheid
Ik las de oproep van Kathryn in januari 2003 op internet en besloot meteen mee te doen. Ik vond 37 acteurs enthousiast en bereid om belangeloos te repeteren en te spelen, Hans Hoes deed de regie, de Blauwe zaal in Utrecht gaf ons de ruimte voor de repetities en de voorstellingen, we vonden een paar sponsors en verder zou het publiek een vrijwillige bijdrage leveren.
Binnen een maand stond het hele project er, de zaal zat vol en radio, televisie en alle kranten deden verslag van deze bijzondere gebeurtenis. Onze antiek-Griekse anti-oorlogssatire ‘Lysistrata’werd hartelijk verwelkomd door alle tegenstanders van oorlog.
Apotheose
De oorlog kwam er desondanks toch en nu weten we allemaal dat het een overbodige oorlog is geweest met alleen maar verliezers.
Ons gaf het een krachtig gevoel. We deden iets, iets wat wij konden doen, we lieten onze stem horen. De saamhorigheid en de energie waarmee zo’n project in vier weken gerealiseerd wordt is fantastisch. Belangeloos, bijna met gesloten beurzen, met passie gebracht.
Ik geloof dat, als wij allen samenwerken vanuit ieders unieke kwaliteiten, en die delen met elkaar, dat wij dan met elkaar een vredige samenleving kunnen maken.
Hierbij nogmaals mijn bewondering voor iedereen die meedeed aan ‘Lysistrata’.
Acteurs Lysistrata:
Lysistrata: Catherine ten Bruggencate
Koorleidster: Barbara Pouwels
Kalonike: Antoinette Jelgersma
Lampito: Sjoera Rétèl
Myrrhine: Nienke Römer
Regieaanwijzingen: Sandra Mattie
Koor en oude Vrouw: Nelleke Zitman
Koorleider: Hans Hoes
Regent: Maarten Wansink
Kinesias: Wannie de Wijn
Atheens gevolmachtigde: Has Drijver
Spartaan: Ernst Zwaan Regie: Hans Hoes Vrouwenkoor:
Fem Petraeus, Yvonne Toeset, Connie Visser, Christien Wagener, Janneke Holwarda, Josephine van der Laan, Maeve van der Steen, Laura Hagt, Jette Bakker, Irene Kuiper, Marianne Kuyper, Annelies Ibes, Paulien Vos, Karen de Vries, Thecla Groot Koerkamp, José Goes, Brenda Troll, Martina van Deenen. Mannenkoor:
Bert van de Roest, Howard van Dodemont, Jaap Postma, Toon der Kinderen, Ruud van Andel, Floris Koot Organisatie/regieassistent: Karen de Vries Met dank aan: Stadsschouwburg Utrecht, Uitgeverij Querido, Hein L. van Dolen (vertaler), Yvonne Toeset, Pauline Veltman, Louk Stumpel (website),Maud van Wielink, Klaas Wiedijk, Jannie Oosterhuis, Janneke Holwarda, Jorieke Aaftink, Gerdien van Kerkhof, Mark Bergwerff (geluid), Jaap Postma.
Sponsors: GREEP, Management en Organisatieontwikkeling, Centre for Motivation & Change, Nederlandse Vereniging van Trainingsacteurs, Karidiès Centrum voor Griekse cultuur en Theater, Edburgh consultants bv.
Archaia Epidavros is een vriendelijk vissersdorp met 2 grote baaien aan de Saronische golf in de provincie Argolida op de Peloponnesos. Op de foto hiernaast zie je de noordelijke baai, met de haven, de kerk en gezellige restaurants en terrassen. Verderop in zee ligt het schiereiland Methana.
Aaaaah Epidavros
