Hoe creëer je synergie?

Stephen Covey schreef een heel interessant boek over synergie creëren. ‘Het derde alternatief’.
Ik herken veel van zijn ideeën in het maken van een voorstelling. Ik regisseerde 15 jaar lang Griekse tragedies.
Synergie is als het geheel groter is dan de som der delen. Synergie is samenwerking op het hoogste niveau.

Deze acteurs zingen improviserend aan het begin van de voorstelling.

Theatervoorstelling

In Epidavros ontving ik elke zomer een groep amateurtoneelspelers, die elkaar niet kenden en met hen samen maakte ik een voorstelling van een Griekse tragedie in twee weken.
Ik bouwde de voorstelling al improviserend op. We begonnen blanco en hadden geen enkel idee hoe de voorstelling er uit zou gaan zien. Alle ideeën en creatieve invallen van de acteurs mochten bestaan. We onderzochten alle mogelijkheden. Al repeterend werden sommige ideeën verder gevoed en andere vielen als vanzelf af. Het was een organisch proces. Ideeën is hier eigenlijk niet een goed woord, omdat het refereert aan denken en praten. Wij onderzochten al spelend, en daardoor zijn het eerder acties en vondsten die bijna als vanzelf tevoorschijn kwamen, omdat bij acteren ook intuïtie een grote rol speelt.
Natuurlijk creëerde ik eerst een setting van veiligheid en vertrouwen, waarin alles mocht en niemand afgevallen werd. Op die manier onderzochten we alle verschillende invalshoeken die de acteurs in brachten, gestimuleerd door de opdrachten en vragen van de regisseur. Het werkte stimulerend op de creativiteit, omdat alle acteurs elkaar inspireerden tot grotere hoogten. Ze speelden en deden dingen die ze van zichzelf niet verwacht hadden. Het eindresultaat werd daardoor gedragen door iedereen en was veel groter dan de som der delen.
Mijn rol als regisseur was vooral faciliterend. Ik zorgde voor de veiligheid, bood hen de juiste oefeningen aan om te leren, gaf feedback, bewaakte het proces, hakte daar waar nodig knopen door, ondersteunde de acteurs, stimuleerde ze om verhalen te vertellen en gaf hun de setting om te kunnen groeien en bloeien.

Welke ingrediënten zorgden er nu voor dat we die piramide konden bouwen?

* Een sensitieve kennismaking, waarin ieder elkaar goed leerde kennen en ook gevoelsmatig op elkaar kon reageren tijdens het spel. Dat vergt luisteren, kijken, voelen, accepteren, verbinding maken. Zorg dat je meer van elkaar te weten komt. Hoe beter je de ander kent hoe minder je geneigd bent om te oordelen.
* Empathie voor elkaar. Als je toneel speelt moet je uit je comfortzone komen. Iedere acteur heeft telkens weer drempels te slechten. Door elkaar te helpen ontstaat er veiligheid en meer durf om innerlijke grenzen te overschrijden.
* Geen oordelen vormen. Alle ideeën, intuïtie en gevoel, mag er zijn. Alles heeft waarde en iedereen heeft recht op zijn verhaal.
* Loslaten. Kiezen voor het grotere geheel. Soms vindt jouw idee geen voedingsbodem, of werkt het niet voor het hogere doel, in dit geval de voorstelling. Dat betekent niet dat het een slecht idee is, alleen op dat moment brengt het je niet dichter bij je doel. Loslaten van het idee en verder gaan met andere invalshoeken die vruchtbaarder blijken voor dit doel is dan noodzakelijk. Kill your darlings heet dat ook wel. Koester die ideeën en bewaar ze. Ze zullen op een ander moment of voor een ander doel wel vruchtbaar blijken. In mijn werkwijze is het niet belangrijk wie met welk idee komt, of wie de eerste stap naar een invulling van het spel heeft gezet. Omdat we samenwerken is alles wat er boven komt borrelen, of zichtbaar wordt op de scene de uitkomst van de samenwerking. Alles komt voort uit de inspiratie die we elkaar geven.
* Durf te leren. Durf te falen. Niemand is perfect en het is een kracht om te durven leren. Tijdens het repetitieproces lachen we heel wat af, vooral als er iets fout gaat. Iemand die op een geheel verkeerd moment opkomt en zijn tekst geeft, die dan nergens op slaat, maakt de hele groep wakker. Die overgang wordt een heel bewust geleefd moment in de voorstelling.
* Stapelen. Elkaar aanvullen, je laten inspireren door de ander. Dat brengt een stroom op gang die zo krachtig is, dat er invullingen ontstaan die je nooit verwacht had. Dat maakt dat één + één drie is.
* Euforie. Als de voorstelling klaar is, voelt iedereen opwinding, euforie, een gevoel van grote saamhorigheid en blijheid. Het is gelukt. Van tevoren hadden we geen idee wat eruit zou komen. We stapten volkomen open in het proces. En nu hebben we samen iets heel moois gemaakt. Dat geeft een enorme voldoening.
* Applaus. Acteurs krijgen applaus na de voorstelling van de toeschouwers. Dat is de manier waarop toeschouwers hun waardering geven, een compliment geven aan het creatieve werk dat de acteurs hebben geleverd, aan de schoonheid die hun gezamenlijke inspanning heeft opgeleverd.
Geef een team ook applaus voor hun synergetische samenwerking. Dat stimuleert om door te gaan. Dat geeft aan dat ze succes hebben en hun werk bovenmatig goed gedaan.

Teams

Ook in een team kunnen deze stappen gezet worden, al is de werkwijze misschien niet zo speels als bij het maken van een voorstelling. Toch pleit ik voor een creatieve aanpak met tekeningen, plaatjes, voorbeelden, verhalen om het gehele potentieel te gebruiken. Het verbindt de kwaliteiten van de linker- en de rechterhersenhelft.

Toi, toi, toi.

Oefeningen, werkvormen en literatuur

Luisteroefening
Omdat synergie begint met luisteren beveel ik deze oefening aan:
Eén en al oor  is een oefening om onbevooroordeeld te luisteren naar de ander, zonder onderbrekingen en zonder vragen te stellen.

Workshop synergetisch teamwork
Wil jij werkvormen leren die synergie aanwakkeren, kom dan naar de workshop op 13 oktober, waarin Karen haar ervaring van het werken met acteurs deelt met jou. Deze werkvormen heeft ze zelf al vele keren met succes ingezet om synergie in teams te creëren.
Workshop synergetisch teamwork op 13 oktober in Utrecht.

Talking stick
De talking stick is een uitstekend en heel krachtig middel voor communicatie. Met de talkingstickmethode wordt er echt geluisterd en heeft iedereen de gelegenheid om zich helemaal uit te spreken. Het biedt veiligheid en bevordert empathie.
Lees meer over de talking stick en de workshops die ik aan teams geef.

Literatuur

Het derde alternatief vertelt ons het principe van creatieve samenwerking. Synergie is het natuurlijke principe dat het geheel groter is dan de som der delen.
Stephen Covey leert ons in ‘ Het 3de alternatief ‘ dat er meer mogelijk is dan ‘jouw manier of mijn manier’. Hij bouwt daarbij voort op het in ‘De zeven eigenschappen’ geïntroduceerde concept van synergie. Als synergie serieus wordt nagestreefd – en Covey geeft in dit boek talloze voorbeelden van hoe dat kan, op kleine en grote schaal – zijn er grote en grootse doorbraken mogelijk. Alles begint met een open, accepterende houding ten aanzien van de ander en het op waarde schatten van diens opvattingen.

Video van één van de Griekse tragedie die we in Epidavros maakten. ( Ook beelden van het dorp en de Griekse taalles)
Vanaf 01:00 tot 01:42 zie je een stukje waarin de acteurs samen improviserend geluid maken en de lach na de gemaakte fout.